Tarafımıza gelen sorular içerisinde en çok karışıtırılan kavramlardan olması nedeniyle, bu konuda bir yazı kalame almayı uygun gördük. Her üç kavramın da karıştırıldığı ve soruşturma açıldığı an mahkum olunacağının düşünülmesi üzerine ortaya çıkan kaos ortamı; maalesef biz hukukçuların en çok karşılaştığı durumlardan biri. Bu nedenle, bu 3 kavramın tam olarak anlaşılması gerekmektedir. Kanun maddeleri ve  içtihatlara atıf yapmadan kısaca bu 3 kavramı açıklamaya çalışacağız.

Başta belirtelim ki bu 3 kavramın karıştırılmasının ana sebebi, "suç" kavramının tam olarak bilinmemesidir.

Suç; insanın dış dünyaya yansıyan fiilinin, kanunla yasaklanan bir fiille örtüşmesidir. Yani failin fiili, kanunla yasaklanan bir fiille örtüşmesi sabit olması durumunda faile ceza verilebilecektir.

Soruşturma Nedir?

Yukarıda suç tanımında belirtilen kanunla yasaklanan fiilin, bir kişi tarafından gerçekleştirdiği yönünde bir şüphe üzerine, Cumhuriyet savcısı soruşturma açar. Cumhuriyet savcısının soruşturma açması için basit şüphe yeterlidir. Bir suçun işlendiği yönünde bir ihbar, şikayet yahut tespit söz konusu olduğunda, Cumhuriyet savcısı derhal bir soruşturma yapmakla yükümlüdür.

Cumhuriyet savcısı, basit şüphe ile açtığı soruşturmada, delilleri toplar, ilgili kişileri (mağdur, şüpheli, tanık vs.) dinler, gereken yazışmaları yapar ve eğer kanun tarafından yasaklanan fiilin, fail tarafından işlendiği yönünde Cumhuriyet savcısında en az makul bir şüphe oluşur ise, failin yargılanması ve cezalandırılması için kamu davası açar. Yok eğer failin fiilinin kanunda yasaklanan fiille örtüşmediği yahut failin yasaklanan bir fiili gerçekleştirmediği tespit edilirse Cumhuriyet savcısı, kamu davası açmasına gerek olmadığı yönünde karar verir ve soruşturmayı sonlandırır.

İşte, Cumhuriyet savcısının failin cezalandırılması için kamu davası açması ile birlikte, yargılama sürecine geçilmiş olur.

Yargılama (Kovuşturma) Nedir?

Cumhuriyet savcısı tarafından düzenlenen iddianame ile açılan kamu davası, mahkeme tarafından kabul edildiğinde, yargılama aşaması başlar. Soruşturma aşamasında "şüphe" ön planda iken, yargılama aşamasına "sabit olma" kuralı hakimdir. Mahkeme bu aşamada soruşturma aşamasında toplanan delilleri tekrar inceler, savunma makamı kendi delillerini sunar yahut mahkemeden toplanmasını ister, iddiamakamı da bu yönde taleplerde bulunabilir. Yargılamada "şüpheden sanık yararlanır" ilkesi geçerlidir ve sanığın savunma hakkının kısıtlanmaması için mahkeme azami hassasiyet göstermelidir.

Yargılama ilk önce yerel mahkemede yapılır ve verilen karar kural olarak istinafa tabidir. İstinaf sonrası verilen karar, şartları var ise Yargıtay'a temyiz incelemesine götürülebilir.

Mahkumiyet Nedir?

Yargılama neticesinde mahkeme, sanığın suç fiilini işlediğini sabit görür ise, sanığı mahkum eder. Bu mahkumiyet hükmü, bir cezayı içerir. Ceza hapis yahut adli para cezası şeklinde tezahür edebilir. Mahkumiyet hükmünün infaz edilebilmesi için kararın "kesinleşmesi" gerekmektedir. Karar, süresi içerisinde istinaf yahut temyiz başvurusu yapılmaz yahut bu başvurulardan onama yönünde kararların gelmesi ile kesinleşir. İstisnai durumlar saklıdır.

Verilen mahkumiyet kararının kesinleşmesi ile infaza gönderilen infaz emri, Cumhuriyet savcılıkları tarafından yerine getirilir. Soruşturma aşamasında şüpheli, yargılama aşamasında sanık sıfatını alan fail, hükmün kesinleşmesi ile artık hükümlü sıfatını alır. 

Kesinleşen hüküm için kanunda olağanüstü kanun yolları bulunmakta (kanun yararına bozma, yargılamanın yenilenmesi, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı vs.) olup, ayrıca bireysel başvuru yoluyla Anayasa Mahkemesi'ne, Anayasa Mahkemesi'nden istenilen sonuç alınamaz ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvuru yapılabilir.

Sonuç

Suçun oluşabilmesi için, kanunda yasaklanan fiille, failin fiilinin birebir örtüşmesi gerekir.

Failin fiilinin, yasaklanan fiille örtüştüğü basit şüphesi üzerine Cumhuriyet savcısı SORUŞTURMA yürütür; basit şüphe deliller ile makul şüpheye ulaşır yahut makul şüpheyi aşarsa Cumhuriyet savcısı kamu davası açar, kamu davası üzerine mahkeme YARGILAMA yapar, failin fiili ile yasaklanan fiilin örtüştüğü mahkeme tarafından sabit görülürse MAHKUMİYET hükmü verilir.